Γράφει η Ελπίδα Κοντομάρου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Ψυχική Υγεία Εφήβων Γνωσιακή – Συμπεριφορική Προσέγγιση (CBT)
Στη σημερινή εποχή, η ζωή των νέων είναι στενά δεμένη με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το Instagram και το TikTok δεν αποτελούν απλώς πλατφόρμες επικοινωνίας είναι χώροι όπου προβάλλονται πρότυπα ομορφιάς, τρόπου ζωής και επιτυχίας. Η εικόνα έχει γίνει κεντρικό μέσο αυτοπαρουσίασης και μέτρο κοινωνικής αποδοχής. Κάθε ανάρτηση, κάθε like και κάθε προβολή λειτουργούν σαν ένας ψηφιακός καθρέφτης που επιστρέφει ένα μήνυμα για το πόσο «αρκετοί» νιώθουμε.
Η συνεχής έκθεση σε «τέλειες» εικόνες, φιλτραρισμένες και αισθητικά επεξεργασμένες, ενισχύει τη σύγκριση με τους άλλους. Οι νέοι συχνά συγκρίνουν το σώμα τους με πρότυπα που δεν είναι ρεαλιστικά. Αυτή η σύγκριση, όπως δείχνει η πρόσφατη μελέτη της L. Michael (2025), συνδέεται με μειωμένη αυτοεκτίμηση και αυξημένη δυσαρέσκεια για την εικόνα σώματος, κυρίως μεταξύ των εφήβων που παρακολουθούν λογαριασμούς με έντονο αισθητικό περιεχόμενο. Η πίεση για συμμόρφωση σε πρότυπα ομορφιάς δημιουργεί άγχος, αυτοκριτική και αίσθημα ανεπάρκειας.
Σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες, όπως αυτή της κοινωνικής σύγκρισης (Côté et al., 2025), εξηγούν ότι η αυτοεικόνα των ατόμων διαμορφώνεται μέσα από τη σύγκριση με τους άλλους, ιδιαίτερα όταν τα κοινωνικά πρότυπα είναι έντονα και συνεχώς παρόντα. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτή η σύγκριση γίνεται σχεδόν αδιάκοπα, αφού οι εικόνες των «ιδανικών σωμάτων» είναι παντού. Όσο περισσότερο οι νέοι ταυτίζουν την αξία τους με αυτή την εικόνα, τόσο περισσότερο απομακρύνονται από την αποδοχή του πραγματικού εαυτού τους.
Ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι εγγενώς επιζήμια. Όπως δείχνει η μελέτη της A. Lipińska (2025), όταν το περιεχόμενο προωθεί τη σωματική θετικότητα και τη φυσικότητα, μπορεί να λειτουργήσει ενδυναμωτικά. Οι χρήστες που εκτίθενται σε προφίλ που αναδεικνύουν ποικιλία σωμάτων και αυθεντικές εικόνες αναφέρουν βελτίωση της διάθεσης και της αυτοεκτίμησης. Αυτό υποδηλώνει ότι η θετική χρήση των μέσων μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ψυχικής ανθεκτικότητας και στην καλλιέργεια μιας πιο ρεαλιστικής σχέσης με το σώμα και την αυτοεικόνα.
Η διαφορά λοιπόν δεν βρίσκεται στα μέσα αυτά καθαυτά, αλλά στον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε. Όταν καταναλώνουμε παθητικά περιεχόμενο που ενισχύει τη σύγκριση, εντείνεται η αίσθηση ανεπάρκειας. Όταν όμως επιλέγουμε συνειδητά περιεχόμενο που προωθεί την αυθεντικότητα και τη διαφορετικότητα, τα μέσα μπορούν να γίνουν εργαλείο αποδοχής και αυτογνωσίας. Η καλλιέργεια κριτικής σκέψης απέναντι στις εικόνες που βλέπουμε είναι καθοριστική: χρειάζεται να μάθουμε να ξεχωρίζουμε το ρεαλιστικό από το φτιαχτό, το αυθεντικό από το επιμελημένο.
Για τους εφήβους, αυτή η διαδικασία δεν είναι εύκολη. Η ταυτότητά τους βρίσκεται σε φάση διαμόρφωσης, και η ανάγκη για αποδοχή είναι έντονη. Εδώ έρχεται ο ρόλος των ενηλίκων , των γονέων, των εκπαιδευτικών και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας ,να υποστηρίξουν την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, ψηφιακής παιδείας και αυτογνωσίας. Παράλληλα, η ενίσχυση δραστηριοτήτων εκτός οθόνης, όπως η σωματική άσκηση, η δημιουργική έκφραση και η ανθρώπινη επαφή, συμβάλλει ουσιαστικά στη διατήρηση μιας υγιούς ισορροπίας.
Η εικόνα σώματος δεν είναι απλώς μια αντανάκλαση στον καθρέφτη, αλλά μια βαθύτερη ψυχολογική εμπειρία. Στην ψηφιακή εποχή, ο καθρέφτης αυτός έχει γίνει δημόσιος και πολλές φορές παραμορφωτικός. Η πρόκληση είναι να μάθουμε να βλέπουμε πέρα από το είδωλο και να επανασυνδεόμαστε με το αληθινό μας σώμα και την αυθεντική μας αξία. Τα social media μπορούν να είναι είτε καθρέφτης ανασφάλειας είτε εργαλείο αποδοχής. Το πώς θα τα χρησιμοποιήσουμε εξαρτάται από το βλέμμα μας και από το πόσο μαθαίνουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας χωρίς φίλτρα.
