Γράφει η Ελπίδα Κοντομάρου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, MSc Ψυχική Υγεία Εφήβων Γνωσιακή – Συμπεριφορική Προσέγγιση (CBT)
Μαθαίνοντας να βλέπουμε, να ακούμε και να αποδεχόμαστε!
Καθώς αποχαιρετούμε μια χρονιά γεμάτη αλλαγές, προκλήσεις και πολύτιμα μαθήματα, το 2026 δεν μας προσκαλεί απλώς να «βελτιωθούμε», αλλά να γίνουμε πιο ανθρώπινοι. Να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλον με κατανόηση και αποδοχή. Να μάθουμε να βλέπουμε τη διαφορετικότητα όχι ως κάτι που μας χωρίζει, αλλά ως μια πυξίδα που μας δείχνει ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε μαζί.
Για πολλά χρόνια, όταν μιλούσαμε για διαφορετικότητα, μιλούσαμε για «ανοχή» να δεχτούμε τον άλλον, παρά τις διαφορές του. Όμως η ανοχή είναι το πρώτο σκαλοπάτι. Η πραγματική πρόοδος αρχίζει όταν φεύγουμε από τη λογική της ανεκτικότητας και περνάμε στη βαθύτερη κατανόηση. Η διαφορετικότητα δεν ζητά να τη δεχτούμε με το ζόρι. Ζητά να την αναγνωρίσουμε ως φυσικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης.
Η διαφορετικότητα υπάρχει σε κάθε οικογένεια, σε κάθε παιδί που δεν ταιριάζει με τις προσδοκίες μας, σε κάθε έφηβο που ψάχνει τη δική του ταυτότητα, σε κάθε ενήλικα που παλεύει να ζήσει με τον δικό του τρόπο. Το 2026 μπορεί να είναι η χρονιά που θα κάνουμε τη στροφή: από το «πρέπει να αλλάξεις» στο «είναι εντάξει να είσαι εσύ».
Στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχολογία (CBT), διδασκόμαστε ότι ο τρόπος που σκεφτόμαστε επηρεάζει βαθιά τον τρόπο που συνδεόμαστε με τους άλλους. Αν πιστεύουμε ότι το «διαφορετικό» σημαίνει «περίεργο» ή «λιγότερο ικανό», ο εγκέφαλος το ερμηνεύει ως απειλή. Αν όμως αρχίσουμε να βλέπουμε τη διαφορετικότητα ως μοναδικότητα, τότε νιώθουμε περιέργεια, σεβασμό, αποδοχή. Αυτή η μετατόπιση στη σκέψη είναι το πρώτο βήμα προς την ενσυναίσθηση, δηλαδή την ικανότητά μας να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να τον καταλαβαίνουμε χωρίς να τον κρίνουμε. Όπως δείχνουν οι έρευνες στις νευροεπιστήμες, η ενσυναίσθηση είναι θεμελιώδες στοιχείο για την κοινωνική συνοχή και την ψυχική υγεία (Decety & Jackson, 2004).
Η κατανόηση όμως ξεκινά από το σπίτι. Από τη στιγμή που ο γονιός θα πει «Πες μου πώς νιώθεις» αντί για «Μην κάνεις έτσι». Από το περιβάλλον στο οποίο ένας έφηβος νιώθει ότι μπορεί να εκφράσει τη διαφορά του χωρίς φόβο. Από τη συνειδητή προσπάθεια των γονιών να ρωτούν αντί να υποθέτουν. Σύμφωνα με το μοντέλο του Bronfenbrenner (1979), οι καθημερινές μας αλληλεπιδράσεις μέσα στο μικρότερο κοινωνικό μας κύκλο δηλαδή την οικογένεια έχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο και τους ανθρώπους γύρω μας.
Ζούμε σε εποχές ταχύτητας, συνεχούς πίεσης και διαρκούς σύγκρισης. Σε έναν κόσμο που προωθεί την ομοιομορφία και την τελειομανία, η διαφορετικότητα μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει ένας σωστός τρόπος να μεγαλώνεις, να αγαπάς ή να υπάρχεις. Ο καθένας μας έχει τη δική του διαδρομή. Και σε αυτήν τη διαδρομή, η αποδοχή ,όχι η συμμόρφωση ,είναι η πιο ασφαλής και σταθερή συντροφιά.
Το 2026 μπορεί να είναι η χρονιά που θα μάθουμε να λέμε: «Δεν χρειάζεται να σου μοιάζω για να σε σέβομαι» και «Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε για να συνυπάρχουμε». Να αναγνωρίζουμε ότι η διαφωνία δεν είναι απειλή, αλλά ευκαιρία για μάθηση και εξέλιξη.
Ας αφήσουμε πίσω μας τις ταμπέλες, τις προκαταλήψεις και τις εύκολες γενικεύσεις. Ας μεγαλώσουμε παιδιά που καταλαβαίνουν πως το «διαφορετικό» δεν είναι κάτι προς διόρθωση, αλλά κάτι που κάνει τον κόσμο μας πιο ευρύ και πιο ζωντανό. Η ψυχολογική και κοινωνική έρευνα συμφωνούν ότι όταν τα παιδιά μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν την αυθεντικότητα και την πολυφωνία, αναπτύσσουν ισχυρότερη ψυχική ανθεκτικότητα και ενσυναίσθηση (Sue et al., 2009).
Αν η νέα χρονιά είχε πυξίδα, θα έδειχνε προς την κατανόηση, την αυθεντικότητα και την αποδοχή. Και αυτή την κατεύθυνση αξίζει να ακολουθήσουμε , όχι μόνο για τα παιδιά μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους. Για να μπορέσουμε να συνυπάρξουμε σε μια κοινωνία που δεν απαιτεί ομοιότητα, αλλά καλλιεργεί την ανθρώπινη σύνδεση.
Η διαφορετικότητα δεν είναι το εμπόδιο στο ταξίδι. Είναι ο χάρτης που μας οδηγεί πιο κοντά ο ένας στον άλλον.
