Νέα έκθεση του ΟΗΕ αποκαλύπτει έναν αθέατο κύκλο ανισότητας και κακοποίησης
Η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο υπόθεση θερμοκρασιών, πλημμυρών και καυσώνων. Είναι και ζήτημα δικαιοσύνης, ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μια νέα έκθεση της πρωτοβουλίας UN Spotlight φέρνει στο φως μια σοκαριστική πραγματικότητα: καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, αυξάνεται η βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, κάθε άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1°C συνδέεται με αύξηση 4,7% στη βία από σύντροφο. Εάν η άνοδος φτάσει τους 2°C ως το 2090, 40 εκατομμύρια περισσότερες γυναίκες θα υποστούν βία κάθε χρόνο. Και σε σενάριο υπερθέρμανσης κατά 3,5°C, ο αριθμός αυτός υπερδιπλασιάζεται.
Μια «σιωπηλή πανδημία» που φουντώνει
Ήδη σήμερα, 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης — σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική.
Η βία αυτή εκτοξεύεται μετά από φυσικές καταστροφές: πλημμύρες, ξηρασίες, εκτοπισμούς ή περιόδους ακραίας ζέστης.
Το 2023, 93 εκατομμύρια άνθρωποι επηρεάστηκαν από φυσικές καταστροφές, ενώ 423 εκατομμύρια γυναίκες υπέστησαν βία από τον σύντροφό τους.
Σε περιόδους καύσωνα, οι γυναικοκτονίες αυξάνονται κατά 28%.
Παράλληλα, οι κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις οδηγούν σε αύξηση παιδικών γάμων, εμπορίας ανθρώπων και σεξουαλικής εκμετάλλευσης.
Οι πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες πληρώνουν το μεγαλύτερο τίμημα
Η κλιματική κρίση δεν πλήττει όλους με τον ίδιο τρόπο.
Ιδιαίτερα εκτεθειμένες είναι οι γυναίκες που ήδη βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό:
- γυναίκες σε συνθήκες φτώχειας ή εκτοπισμού,
- Αυτόχθονες, ανάπηρες και ηλικιωμένες γυναίκες,
- μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, που συχνά στερούνται πρόσβαση σε ασφαλή καταφύγια και υποστηρικτικές δομές.
Στην υποσαχάρια Αφρική, εάν η θερμοκρασία αυξηθεί κατά 4°C, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ενδέχεται να τριπλασιαστούν — από 48 εκατομμύρια γυναίκες το 2015 σε 140 εκατομμύρια το 2060.
Αν όμως η άνοδος περιοριστεί στους 1,5°C, το ποσοστό των γυναικών που υφίστανται βία μπορεί να πέσει από 24% σε 14%.
Οι γυναίκες υπερασπίστριες του περιβάλλοντος στο στόχαστρο
Η έκθεση τονίζει και έναν άλλο, συχνά αόρατο, κίνδυνο: οι γυναίκες που υπερασπίζονται τη φύση και τα ανθρώπινα δικαιώματα συχνά στοχοποιούνται.
Στη Γουατεμάλα, γυναίκες που κατήγγειλαν παράνομη υλοτομία εκδιώχθηκαν βίαια και τα σπίτια τους κάηκαν.
Στις Φιλιππίνες, ακτιβίστριες που αντιτάχθηκαν σε εξορύξεις αντιμετώπισαν απαγωγές και δολοφονίες.
Η υπεράσπιση του περιβάλλοντος αποδεικνύεται, δυστυχώς, επικίνδυνη πράξη αντίστασης για πολλές γυναίκες.
Υπάρχει δρόμος προς τη δικαιοσύνη
Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, μόλις το 0,04% των κονδυλίων για δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής στοχεύει στην ισότητα των φύλων.
Η πρωτοβουλία Spotlight τονίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει κλιματική δικαιοσύνη χωρίς έμφυλη δικαιοσύνη.
Προτείνονται λύσεις με χειροπιαστά αποτελέσματα:
- Επανεκπαίδευση γυναικών (όπως πρώην μαιών που έκαναν ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων) σε κλιματικά έξυπνες μορφές γεωργίας.
- Ομάδες άμεσης επέμβασης σε φυσικές καταστροφές που προσφέρουν υποστήριξη σε επιζώσες βίας.
- Κινητές μονάδες υγείας σε ζώνες κρίσεων και εκτοπισμού.
Για ένα δίκαιο, βιώσιμο και ανθρώπινο μέλλον
Η βία κατά των γυναικών δεν είναι απλώς παραβίαση δικαιωμάτων· είναι εμπόδιο στη βιωσιμότητα, στη δημοκρατία και στη συμπερίληψη.
Όπως τονίζει ο ΟΗΕ: «Χωρίς ασφάλεια και δικαιώματα για τις γυναίκες, δεν μπορεί να υπάρξει δίκαιο και βιώσιμο μέλλον απέναντι στην κλιματική κρίση.»
Ο τερματισμός της έμφυλης βίας δεν είναι απλώς θέμα ισότητας — είναι προϋπόθεση για έναν κόσμο που χωράει όλους και όλες.
