Παρά τις θετικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις σε ζητήματα ισότητας και συμπερίληψης. Το ποσοστό απασχόλησης συνολικά παραμένει το δεύτερο χαμηλότερο στην ΕΕ, ενώ οι γυναίκες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι βρίσκονται σε σαφώς πιο ευάλωτη θέση.
Έμφυλο χάσμα στην εργασία: Ένα χρόνιο ζήτημα
Η συμμετοχή των γυναικών στην εργασία στην Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών διαμορφώνεται στο 59,8%, έναντι 70,9% στην ΕΕ-27. Αντίθετα, οι άνδρες βρίσκονται πιο κοντά στον μέσο ευρωπαϊκό όρο (78,2% έναντι 80,9%). Αυτή η διαφορά τοποθετεί την Ελλάδα στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς το έμφυλο χάσμα απασχόλησης, μετά τη Ρουμανία και την Ιταλία.
Δομικά εμπόδια και έλλειψη υποστήριξης
Ένας από τους βασικούς ανασταλτικούς παράγοντες για τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι η ανεπαρκής υποστήριξη για τη φροντίδα παιδιών και ηλικιωμένων, κάτι που επισημάνθηκε και από την Έκθεση Πισσαρίδη. Η απουσία οργανωμένων υπηρεσιών φροντίδας αναγκάζει πολλές γυναίκες να επιλέγουν μεταξύ οικογένειας και επαγγελματικής εξέλιξης.
Τα ποσοστά απασχόλησης μεταβάλλονται δραματικά ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση: από 68,3% για τις γυναίκες χωρίς παιδιά, σε μόλις 56,1% για εκείνες με τρία ή περισσότερα παιδιά. Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2025 προβλέπει ενισχυτικά μέτρα (όπως voucher για βρεφονηπιακούς σταθμούς και προγράμματα για τρίτεκνες οικογένειες), όμως η ανάγκη για θεσμική και ουσιαστική στήριξη παραμένει επιτακτική.
Παγκόσμια κατάταξη και θέση της Ελλάδας στην ισότητα των φύλων
Σύμφωνα με τον Global Gender Gap Report 2024 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 73η θέση ανάμεσα σε 146 χώρες, με σκορ 71,4%. Αν και σημειώθηκε βελτίωση 20 θέσεων σε σχέση με το 2023, η χώρα παραμένει μακριά από την κορυφή – την οποία καταλαμβάνουν χώρες με ισχυρές πολιτικές ισότητας όπως η Ισλανδία, η Φινλανδία και η Νορβηγία.
Η πρόοδος στην εκπαίδευση και τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική είναι ενθαρρυντική, ωστόσο στον τομέα της οικονομικής συμμετοχής και ευκαιριών τα στοιχεία είναι απογοητευτικά. Το ποσοστό των γυναικών σε θέσεις ευθύνης παραμένει χαμηλό, ενώ οι μισθολογικές ανισότητες εξακολουθούν να υφίστανται έντονα. Ενδεικτικά, η βαθμολογία για την ίση αμοιβή είναι μόλις 63,8%, ενώ για την παρουσία σε ανώτερες διοικητικές θέσεις είναι 45,6%.
Ανεργία και συμμετοχή στην αγορά εργασίας: Δύο διαστάσεις του χάσματος
Η ανεργία των γυναικών εξακολουθεί να είναι υψηλότερη από αυτή των ανδρών – 11,9% το τρίτο τρίμηνο του 2024 έναντι 7,6% στους άνδρες, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να βρίσκεται στο 5,8%. Παράλληλα, η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό είναι αυξημένη σε σχέση με το παρελθόν, αλλά συνεχίζει να υστερεί (67,9% για τις γυναίκες έναντι 84,6% για τους άνδρες).
Η πρόκληση της συμπερίληψης και η ανάγκη για αλλαγή
Η αύξηση της απασχόλησης σε ομάδες που παραμένουν στο περιθώριο – όπως οι γυναίκες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι – δεν είναι μόνο θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και για την αντιμετώπιση κρίσιμων ελλείψεων σε τομείς όπως ο τουρισμός και η φροντίδα.
Η μείωση του χάσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί ρητό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ και σε εθνικό επίπεδο καταγράφονται μικρές αλλά θετικές αλλαγές: το ποσοστό των γυναικών με εξαρτημένη εργασία στον ιδιωτικό τομέα ανήλθε στο 48,15% το 2024, αυξημένο σε σύγκριση με το 2023.
Ένα μέλλον χωρίς αποκλεισμούς
Η δημιουργία μιας συμπεριληπτικής αγοράς εργασίας, με ισότιμες ευκαιρίες ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας ή οικογενειακής κατάστασης, είναι πλέον πιο αναγκαία από ποτέ. Η πορεία προς αυτή την κατεύθυνση απαιτεί ολοκληρωμένες πολιτικές, κοινωνική συναίνεση και δέσμευση όλων των εμπλεκομένων – κράτους, εργοδοτών, κοινωνίας των πολιτών.
