Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας βρίσκεται σήμερα σε ιστορικά υψηλά επίπεδα — μια εντυπωσιακή ανάκαμψη μετά τα δύσκολα χρόνια της πανδημίας, όταν οι γυναίκες βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των απωλειών. Πίσω όμως από την πρόοδο αυτή κρύβεται μια πιο σύνθετη πραγματικότητα: το χάσμα που δημιουργεί η εκπαίδευση.
Μια πρόσφατη αμερικανική έρευνα δείχνει ότι οι γυναίκες με πανεπιστημιακό τίτλο έχουν κατακτήσει πολύ καλύτερες συνθήκες εργασίας, μεγαλύτερη ευελιξία και πρόσβαση σε ουσιαστικά προνόμια. Αντίθετα, όσες δεν διαθέτουν ανώτερη εκπαίδευση βλέπουν τις ευκαιρίες τους να περιορίζονται, εγκλωβισμένες σε επαγγέλματα χαμηλής αμοιβής και περιορισμένων επιλογών.
Το προβάδισμα των πτυχιούχων
Από το 2004 έως το 2024, η πλήρης απασχόληση στις γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση αυξήθηκε εννέα ποσοστιαίες μονάδες, ενώ στις γυναίκες χωρίς πτυχίο μόλις μία. Η διαφορά είναι ακόμη πιο έντονη στις μητέρες: επτά στις δέκα γυναίκες με πανεπιστημιακές σπουδές εργάζονται πλήρως, σε αντίθεση με μόνο τις μισές μητέρες χωρίς πτυχίο.
Η εξήγηση είναι απλή αλλά ανησυχητική: η εκπαίδευση ανοίγει την πόρτα σε εργασιακά περιβάλλοντα που προσφέρουν ευελιξία, τηλεργασία και στήριξη για την οικογένεια. Στις γυναίκες χωρίς πτυχίο, αντίθετα, οι οικογενειακές υποχρεώσεις αποτελούν όλο και πιο συχνό λόγο αποχής από την εργασία.
Η ανισότητα της μητρότητας
Η μητρότητα αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες άνισης μεταχείρισης. Παρότι οι γυναίκες συνολικά αναφέρουν πολύ πιο συχνά από τους άνδρες οικογενειακούς λόγους για περιορισμό ή διακοπή εργασίας, η εκπαίδευση κάνει τη διαφορά:
- Το 30% των πτυχιούχων γυναικών επικαλείται οικογενειακές ευθύνες (έναντι 41% πριν 20 χρόνια).
- Αντίθετα, στις γυναίκες χωρίς ανώτερη εκπαίδευση, το ποσοστό αυτό αυξάνεται.
Η ανισότητα δεν είναι μόνο αριθμητική — είναι ζήτημα πρόσβασης και επιλογών. Οι γυναίκες με τίτλους σπουδών έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν πιο ανθρώπινες συνθήκες, ενώ για πολλές άλλες η εργασία παραμένει συμβιβασμός ανάμεσα στο εισόδημα και την οικογενειακή φροντίδα.
Ευελιξία και εργασιακά δικαιώματα: προνόμιο ή δικαίωμα;
Η έρευνα δείχνει πως μία στις δύο γυναίκες με πτυχίο εργάζεται σε εταιρείες που προσφέρουν πληρωμένη άδεια φροντίδας, έναντι μόλις 38% των γυναικών χωρίς πτυχίο. Επιπλέον, οι πτυχιούχες είναι πιο συχνά μέλη συνδικάτων και διαθέτουν μηχανισμούς διεκδίκησης καλύτερων όρων.
Αντίθετα, οι γυναίκες χωρίς πανεπιστημιακή εκπαίδευση απασχολούνται κυρίως σε τομείς όπως η εστίαση και το λιανεμπόριο — επαγγέλματα με ακανόνιστα ωράρια, χαμηλούς μισθούς και ελάχιστη υποστήριξη στη φροντίδα παιδιών. Η τηλεργασία, που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως εργαλείο ισότητας, παραμένει προνόμιο λίγων: μόλις το 6% των εργαζόμενων σε υπηρεσίες δουλεύει εξ αποστάσεως, έναντι 38% των επαγγελματιών γραφείου.
Γιατί η συμπερίληψη απαιτεί πολιτική βούληση
Η πρόοδος των γυναικών με πτυχίο είναι θετικό μήνυμα, αλλά δεν αρκεί. Αν η κοινωνία θέλει πραγματικά να προωθήσει τη διαφορετικότητα και τη συμπερίληψη, πρέπει να εξασφαλίσει ότι όλες οι γυναίκες —ανεξάρτητα από μορφωτικό επίπεδο, επάγγελμα ή οικογενειακή κατάσταση— έχουν ίση πρόσβαση σε σταθερή, αξιοπρεπή και ευέλικτη εργασία.
Η επένδυση σε παροχές, η ενίσχυση των δομών φροντίδας και οι πολιτικές που αναγνωρίζουν την αξία της ισορροπίας εργασίας-ζωής δεν είναι πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση για μια πραγματικά δίκαιη και συμπεριληπτική αγορά εργασίας, όπου καμία γυναίκα δεν θα χρειάζεται να επιλέξει ανάμεσα στο πτυχίο, τη φροντίδα και την καριέρα της.
