Μια απρόσμενη ανακάλυψη στο LinkedIn φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα ζήτημα που επιμένουμε να αντιμετωπίζουμε ως “λεπτομέρεια”, ενώ στην πραγματικότητα καθορίζει ποιες φωνές επιτρέπεται να ακούγονται: το φύλο. Η Μέγκαν Κόρνις, επαγγελματίας ψυχικής υγείας, προσπάθησε για μήνες να καταλάβει γιατί η απήχησή της στη μεγαλύτερη επαγγελματική πλατφόρμα έπεφτε κατακόρυφα, ώσπου τόλμησε ένα πείραμα. Αναδιαμόρφωσε το προφίλ της ώστε να μοιάζει περισσότερο με ανδρικό. Μέσα σε μία εβδομάδα, η ορατότητά της τετραπλασιάστηκε. Σύμφωνα με την ίδια, το ChatGPT “αρρενοποίησε” τη γλώσσα της, αφαιρώντας όρους όπως «επικοινωνιακή» και «υπέρμαχος», αντικαθιστώντας τους με εκφράσεις που θεωρούνται πιο επιχειρηματικές και άρα πιο αξιόπιστες στο περιβάλλον του LinkedIn.
Η κρίσιμη αντίφαση: τι λέει η πλατφόρμα και τι βιώνουν οι χρήστριες
Το LinkedIn υποστηρίζει δημόσια ότι οι αλγόριθμοί του δεν χρησιμοποιούν φύλο ή άλλα δημογραφικά στοιχεία για την προώθηση περιεχομένου και προφίλ. Η πραγματικότητα, όμως, που αναδεικνύεται από τις εμπειρίες χιλιάδων γυναικών είναι διαφορετική: δεν είναι απαραίτητο ο αλγόριθμος να “βλέπει” το φύλο για να το αναπαράγει. Αρκεί να ανταμείβει μια συγκεκριμένη γλωσσική κουλτούρα που έχει κωδικοποιηθεί ως ανδρική. Έτσι, η γλώσσα που θεωρείται αντικειμενική, τεχνική, ηγετική, παραμένει γλώσσα που στην πράξη ακούγεται πιο πειστική όταν αποδίδεται σε έναν άνδρα. Και αυτή η διαφορά δεν είναι αφηρημένη: αφορά άμεσα την πρόσβαση σε ευκαιρίες, προτάσεις συνεργασίας και επαγγελματική αναγνώριση.
Η γλώσσα ως παράγοντας ορατότητας
Ακαδημαϊκοί και ερευνήτριες, όπως η Κάρολ Κούλικ και η Άλισον Ελάιας, επισημαίνουν πως η επαγγελματική γλώσσα δεν είναι ουδέτερη. Αντιθέτως, φέρει μέσα της στερεότυπα που συνδέουν την τεχνοκρατική αρτιότητα και την ηγετική ικανότητα με την αρρενωπότητα. Αυτό όχι μόνο επηρεάζει το πώς αξιολογείται μια γυναίκα, αλλά και το αν θα την “δει” ο αλγόριθμος. Το αποτέλεσμα είναι μια αόρατη, αλλά μετρήσιμη υποβάθμιση: στις ΗΠΑ, το 2024, οι γυναίκες εξακολουθούσαν να αμείβονται με 80,9 σεντς για κάθε δολάριο που πληρώνεται ένας άνδρας. Η έμφυλη προκατάληψη δεν εμφανίζεται μόνο στις ευκαιρίες εργασίας, αλλά και στην ίδια την πρόσβαση στην προσοχή.
Πόσο «ουδέτερος» μπορεί να είναι ένας αλγόριθμος μέσα σε μια κοινωνία που δεν είναι;
Ακόμη κι αν ο αλγόριθμος δεν σχεδιάστηκε για να υποβαθμίζει συγκεκριμένες ομάδες, λειτουργεί πάνω σε δεδομένα, γλώσσες, αντιλήψεις και συμπεριφορές που είναι ήδη διαποτισμένες από στερεότυπα. Η επιχειρηματική κουλτούρα παραμένει ανδροκεντρική και αυτό διαπερνά και το ψηφιακό περιβάλλον. Έτσι, όταν γυναίκες αφαιρούν αντωνυμίες, “ουδετεροποιούν” γλωσσικά την παρουσία τους ή ακόμη και οικειοθελώς φαίνονται ως άνδρες, η ορατότητα τους αυξάνεται. Όχι επειδή ξαφνικά γίνονται καλύτερες επαγγελματίες, αλλά επειδή προσαρμόζονται σε έναν χώρο που επιμένει να μην προσαρμόζεται σε αυτές.
Δεν είναι θέμα στρατηγικής. Είναι θέμα ισότητας.
Το βασικό ερώτημα δεν είναι γιατί οι γυναίκες επιχειρούν να “κρύψουν” το φύλο τους για να ακουστούν. Το πραγματικό ερώτημα είναι γιατί εξακολουθούν να χρειάζεται να το κάνουν. Όσο οι πλατφόρμες και οι αλγόριθμοι αντανακλούν ένα σύστημα που προάγει την αρρενωπότητα ως στάνταρ ποιότητας, η ισότητα θα παραμένει ζητούμενο και όχι δεδομένο. Αν θέλουμε πραγματικά συμπερίληψη, δεν πρέπει οι γυναίκες να προσαρμόζονται για να ταιριάξουν στον χώρο. Πρέπει ο χώρος να αλλάξει, για να χωράει όλες και όλους.
