Η πρόσβαση στην υγεία αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα — όμως για δισεκατομμύρια ανθρώπους παραμένει ένα άπιαστο προνόμιο. Σύμφωνα με τη νέα κοινή έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι ανισότητες όχι μόνο δεν περιορίζονται, αλλά συχνά εντείνονται, πλήττοντας κυρίως όσους βρίσκονται ήδη στο περιθώριο.
4,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι χωρίς βασικές υπηρεσίες υγείας
Παρά τις σημαντικές βελτιώσεις που καταγράφονται από το 2000, η πραγματικότητα παραμένει σκληρή: 4,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας, ενώ 2,1 δισεκατομμύρια υφίστανται οικονομική επιβάρυνση όταν χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Από αυτούς, 1,6 δισ. ζουν σε φτώχεια ή βυθίζονται ακόμη περισσότερο σε αυτή εξαιτίας των ιατρικών εξόδων.
Ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus, υπογραμμίζει ότι η Καθολική Κάλυψη Υγείας (UHC) είναι ο πυρήνας του δικαιώματος στην υγεία. «Για δισεκατομμύρια ανθρώπους αυτό το δικαίωμα παραμένει άπιαστο», σημειώνει, τονίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση των συστημάτων υγείας σε μια εποχή που η διεθνής χρηματοδότηση μειώνεται.
Το βάρος των φαρμάκων: το κρυφό εμπόδιο στη συμπερίληψη
Η οικονομική δυσχέρεια ορίζεται ως η ανάγκη κάλυψης άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος σε ιδιωτικές δαπάνες υγείας.
Στο 75% των χωρών, τα φάρμακα αποτελούν πάνω από το 55% των ιδιωτικών δαπανών, ενώ για τους φτωχότερους πληθυσμούς το ποσοστό φτάνει το 60% — συχνά εις βάρος βασικών αναγκών όπως η τροφή ή η στέγη.
Αυτό το στοιχείο αναδεικνύει έναν από τους πιο σοβαρούς φραγμούς στη συμπερίληψη: την αδυναμία των πιο ευάλωτων πληθυσμών να καλύψουν θεραπείες που πολλές φορές είναι απολύτως απαραίτητες για την επιβίωση ή την ποιότητα ζωής τους.
Ποιοι μένουν πίσω; Οι ανισότητες βαθαίνουν
Παρά τις συνολικές βελτιώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η πρόοδος δεν είναι ισότιμη. Η έκθεση αποκαλύπτει:
- 3 στους 4 ανθρώπους που ανήκουν στο φτωχότερο 20% αντιμετωπίζουν οικονομική επιβάρυνση για λόγους υγείας.
- Στο πλουσιότερο 20%, ο αριθμός πέφτει σε λιγότερο από 1 στους 25.
Οι ανισότητες πλήττουν συστηματικά:
- γυναίκες,
- κατοίκους αγροτικών περιοχών,
- ανθρώπους με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης,
- ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και μειονότητες.
Ακόμη και σε περιοχές με υψηλές επιδόσεις — όπως η Ευρώπη — παραμένουν σημαντικά επίπεδα ακάλυπτων αναγκών για όσους βρίσκονται στο περιθώριο. Η έκθεση προειδοποιεί ότι το πραγματικό μέγεθος των ανισοτήτων πιθανότατα είναι ακόμη μεγαλύτερο, γιατί πολλοί πληθυσμοί, όπως πρόσφυγες ή κάτοικοι παραγκουπόλεων, δεν αποτυπώνονται καν στα επίσημα δεδομένα.
Επείγουσα ανάγκη για δράση έως το 2030
Με την προθεσμία των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης να πλησιάζει, ο ΠΟΥ και η Παγκόσμια Τράπεζα προτείνουν έξι παρεμβάσεις–κλειδιά για να γίνει η υγεία πραγματικά συμπεριληπτική:
- Δωρεάν βασική φροντίδα υγείας στο σημείο χρήσης για τους πιο φτωχούς.
- Αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στα συστήματα υγείας.
- Μείωση του κόστους των φαρμάκων, που αποτελεί τον μεγαλύτερο οικονομικό φραγμό.
- Επιτάχυνση της πρόσβασης σε υπηρεσίες για μη μεταδοτικές ασθένειες (NCDs).
- Ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ως βάση ενός ισότιμου συστήματος.
- Πολυτομεακές πολιτικές που αναγνωρίζουν ότι η υγεία επηρεάζεται από κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Η παρουσίαση της έκθεσης στο UHC High-Level Forum στο Τόκιο συνοδεύτηκε από την ίδρυση του UHC Knowledge Hub, ενός νέου κέντρου τεχνογνωσίας που θα στηρίζει κυβερνήσεις σε μεταρρυθμίσεις για πιο δίκαιη και ισότιμη χρηματοδότηση της υγείας.
