Με απόφαση-ορόσημο για την ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, η μείζονα Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε συνταγματικό τον νόμο 5089/2024, που θεσμοθέτησε για πρώτη φορά στη χώρα μας τη δυνατότητα σύναψης πολιτικού γάμου μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου. Η απόφαση του ΣτΕ επεκτείνει αυτοδικαίως και το δικαίωμα υιοθεσίας για τα ομόφυλα έγγαμα ζευγάρια, αναγνωρίζοντας πλήρη ισονομία και ισοπολιτεία σε ένα πεδίο όπου μέχρι πρότινος επικρατούσε άνιση μεταχείριση και αποκλεισμός.
Η σχετική υπόθεση συζητήθηκε στις 11 Απριλίου 2025, με εισηγήτρια τη σύμβουλο Επικρατείας Αναστασία-Μαρία Παπαδημητρίου, και η απόφαση δημοσιοποιήθηκε την 1η Ιουνίου 2025 από τον πρόεδρο του ΣτΕ, Μιχάλη Πικραμένο, έπειτα από κεκλεισμένων των θυρών διάσκεψη της Ολομέλειας.
Το σκεπτικό της απόφασης: Προστασία της οικογένειας και της ισότητας
Η πλειοψηφία της Ολομέλειας του ΣτΕ έκρινε ότι οι διατάξεις του νόμου δεν παραβιάζουν τα άρθρα:
- 21 παρ. 1 του Συντάγματος, που αφορά την προστασία της οικογένειας, του γάμου, της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας,
- 4 παρ. 1, που κατοχυρώνει την ισότητα των Ελλήνων πολιτών.
Όπως αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση του ΣτΕ:
«Η δυνατότητα τέλεσης γάμου μεταξύ ομοφύλων και η συνακόλουθη δυνατότητα υιοθεσίας είτε από κοινού είτε του τέκνου του ενός από τον άλλο σύζυγο είναι συνταγματικά ανεκτή και δεν προσβάλλει τη φύση ή το σκοπό της οικογένειας όπως αυτός διατυπώνεται στο Σύνταγμα.»
Με λίγα λόγια, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας αναγνώρισε ρητά ότι η έννοια της οικογένειας δεν είναι περιορισμένη στη μορφή ενός ετεροφυλόφιλου ζευγαριού, αλλά μπορεί να συμπεριλαμβάνει και τα ομόφυλα ζευγάρια που επιλέγουν να ζήσουν ενωμένα υπό καθεστώς γάμου και να μεγαλώσουν παιδιά.
Η σημασία για τα ζευγάρια με σύμφωνο συμβίωσης
Μια σημαντική πτυχή της απόφασης αφορά και τα ομόφυλα ζευγάρια που έχουν υπογράψει σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης. Ο νόμος 5089/2024 στο άρθρο 13 προβλέπει ότι αυτά τα ζευγάρια έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν το σύμφωνο σε γάμο, με αναδρομική ισχύ από την ημερομηνία του συμφώνου. Αυτό σημαίνει ότι αποκτούν πλήρη δικαιώματα, περιλαμβανομένης και της υιοθεσίας.
Ποιοι αντέδρασαν – Οι προσφυγές στο ΣτΕ και η απόρριψή τους
Στο ΣτΕ είχαν προσφύγει τρία σωματεία που επικαλούνται την προστασία της οικογένειας με βάση την ελληνορθόδοξη παράδοση, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στον νέο νόμο. Στις προσφυγές τους ισχυρίστηκαν ότι ο νόμος «αλλοιώνει τη φύση του θεσμού της οικογένειας» και παραβιάζει το Σύνταγμα.
Ωστόσο, το ΣτΕ απέρριψε τις αιτήσεις ακύρωσης κατά της απόφασης της Υπουργού Εσωτερικών (15796/20.2.2024), που ρύθμιζε τα ληξιαρχικά δεδομένα των ομόφυλων συζύγων και γονέων. Η απόφαση αυτή, όπως κρίθηκε, είχε πλήρη νομοθετική βάση στο άρθρο 12 παρ. 1 του ίδιου νόμου.
Δικαίωση και ανακούφιση – Το πρόσωπο της αλλαγής
Για χιλιάδες Έλληνες πολίτες, η απόφαση του ΣτΕ δεν αποτελεί απλώς μια νομική εξέλιξη. Είναι μια δικαίωση μετά από δεκαετίες αόρατης ύπαρξης, θεσμικού αποκλεισμού και κοινωνικού στίγματος. Είναι η στιγμή που η Πολιτεία δηλώνει καθαρά: όλες οι οικογένειες έχουν ίσα δικαιώματα, όλες οι αγάπες έχουν θέση στο Σύνταγμα.
Είναι η στιγμή που παιδιά που μεγαλώνουν ήδη σε οικογένειες με ομόφυλους γονείς αποκτούν πλήρη νομική προστασία και αποδοχή. Είναι η στιγμή που η Ελλάδα κάνει ένα βήμα προς τα εμπρός, στο πλευρό της αξιοπρέπειας, της αγάπης και της ισότητας.
Η παρέμβαση της ΕΕΔΑ – Η φωνή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Υπέρ της συνταγματικότητας του νόμου παρενέβη η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), η οποία υπερασπίστηκε την ανάγκη θεσμικής ισότητας, επισημαίνοντας πως ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών από τον γάμο και την υιοθεσία συνιστά διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, αντίθετη στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο.
Κλείνοντας: Μια νέα εποχή για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα
Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας της 1ης Ιουνίου 2025 θα γραφτεί στην ιστορία ως σημείο καμπής για την LGBTQ+ κοινότητα στην Ελλάδα. Δεν επρόκειτο μόνο για μια δικαστική διαμάχη. Ήταν ένας αγώνας για ορατότητα, για αποδοχή, για δικαιοσύνη.
Ο δρόμος ήταν μακρύς και δύσβατος. Αλλά, όπως σε κάθε μάχη για τα δικαιώματα, η δικαίωση ήρθε — όχι μόνο μέσα από το γράμμα του νόμου, αλλά μέσα από τη φωτεινή επιβεβαίωση του δικαιώματος να αγαπάς και να δημιουργείς οικογένεια χωρίς φόβο και χωρίς διακρίσεις.
