Σε Ευρώπη και Αμερική, η αγορά εργασίας μετασχηματίζεται ραγδαία — όχι όμως απαραίτητα προς το καλύτερο για τους νεότερους εργαζομένους. Η γενιά Ζ (γεννημένοι μεταξύ 1997 και 2012) βρίσκεται στο επίκεντρο μιας βαθιάς κρίσης, η οποία δεν αφορά μόνο την εργασία αυτή καθαυτή, αλλά και την ποιότητα, τη συμπερίληψη και την αίσθηση του ανήκειν.
Παρόλο που η Gen Z εισέρχεται στην αγορά εργασίας ταχύτερα από κάθε άλλη γενιά, εγκαταλείπει τις θέσεις αυτές με ακόμη μεγαλύτερη ταχύτητα. Πίσω από αυτή την τάση κρύβεται μια συλλογική εμπειρία αποκλεισμού, ανασφάλειας και ψυχολογικής εξουθένωσης, όπως καταγράφεται σε πρόσφατες μελέτες.
Η εργασία ως δείκτης ευημερίας – αλλά μόνο για λίγους
Σύμφωνα με την Αμερικανική Έκθεση Ποιότητας Εργασίας της Gallup (AJQS), μόνο το 40% των εργαζομένων κατέχει μια «ποιοτική θέση εργασίας" – δηλαδή μια θέση που εξασφαλίζει δίκαιη αμοιβή, σταθερότητα, σεβασμό, δυνατότητες εξέλιξης και φωνή στη λήψη αποφάσεων. Οι υπόλοιποι βρίσκονται σε εργασιακά περιβάλλοντα που στερούνται βασικών αρχών ισότητας και αξιοπρέπειας.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι νέοι εργαζόμενοι, ειδικά χωρίς πτυχίο, καθώς και εκείνοι που ανήκουν σε κοινωνικές ή πολιτισμικές μειονότητες, βιώνουν τον αποκλεισμό με ακόμα πιο έντονο τρόπο. Πολλοί δεν έχουν πρόσβαση σε κατάλληλη καθοδήγηση, επιμόρφωση ή υποστήριξη στην εργασία τους.
Οι φωνές που δεν ακούγονται
Η μελέτη εντοπίζει σημαντικά «κενά φωνής» – δηλαδή διαφορές ανάμεσα στο τι βαθμό επιρροής έχουν οι εργαζόμενοι στις αποφάσεις και τι θεωρούν ότι θα έπρεπε να έχουν. Αυτή η σιωπή είναι πιο εκκωφαντική για τη Gen Z, η οποία εκφράζει υψηλές προσδοκίες για εργασιακή δημοκρατία, ίση αντιμετώπιση, και σεβασμό στην ψυχική υγεία.
Αν και ζητήματα όπως η ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και η ψυχική ευεξία γίνονται ολοένα και πιο σημαντικά, πολλοί εργοδότες αντιμετωπίζουν αυτά τα αιτήματα της Gen Z ως υπερβολικά ή «μη ρεαλιστικά". Ωστόσο, όπως δείχνει η έρευνα, η έλλειψη ουσιαστικής συμπερίληψης έχει σοβαρές συνέπειες στην ευημερία, την απόδοση και τη μακροχρόνια παραμονή στην εργασία.
Διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα
Στην Ευρώπη, 1 στους 8 διευθυντές παραδέχεται ότι απολύει συχνότερα εργαζομένους της Gen Z σε σχέση με άλλες ηλικιακές ομάδες, αποδίδοντας την απόφαση αυτή στην «ανετοιμότητα", την «έλλειψη ανθεκτικότητας" ή την «δυσκολία στην επικοινωνία". Ωστόσο, αυτά τα κριτήρια πολλές φορές βασίζονται σε γενικεύσεις ή πολιτισμικές παρερμηνείες και όχι σε αντικειμενικά δεδομένα.
Οι νέοι εργαζόμενοι καλούνται να προσαρμοστούν σε εργασιακά περιβάλλοντα που δεν έχουν σχεδιαστεί με βάση τη δική τους εμπειρία ζωής, τη διαφορετικότητα στις ανάγκες, τις αξίες ή τις προτεραιότητές τους.
Οικονομική ανισότητα και αποκλεισμός από τη ζωή
Πέρα από τον χώρο εργασίας, η οικονομική πραγματικότητα επιδεινώνει το αίσθημα αποκλεισμού. Στις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, το κόστος ζωής έχει ξεφύγει: το ενοίκιο μπορεί να απορροφήσει μέχρι και το 60% ενός εισοδήματος 30.000 ευρώ. Το δικαίωμα σε ανεξάρτητη διαβίωση, αξιοπρεπή στέγαση, ακόμα και κοινωνική ζωή, μετατρέπεται σε πολυτέλεια για τους νέους — ιδιαίτερα για όσους δεν διαθέτουν προνομιούχο υπόβαθρο.
Έκκληση για ένα πιο συμπεριληπτικό μοντέλο εργασίας
Οι μελέτες δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές, συμπεριληπτικές θέσεις εργασίας αναφέρουν διπλάσια ποσοστά ευτυχίας και ψυχικής υγείας. Αντιθέτως, οι εργάτες σε θέσεις χαμηλής ποιότητας αισθάνονται αποκομμένοι, εξουθενωμένοι και συχνά σε απελπισία.
Ο δρόμος προς ένα βιώσιμο μέλλον της εργασίας για τη Gen Z (και όχι μόνο) περνάει μέσα από την καθολική αποδοχή της διαφορετικότητας, τη συστημική καλλιέργεια συμπεριληπτικών ηγεσιών, και την έμπρακτη αναγνώριση ότι η φωνή, η ευημερία και η αξιοπρέπεια κάθε εργαζόμενου είναι αναγκαίες – όχι απλώς επιθυμητές.
