Γράφει η Άννα Απέργη Κωνσταντινίδη, Special Advisor Diversity Charter Greece
Η ημέρα τιμάται από το 2009, ως μνήμη στους αγώνες της τρανς ακτιβίστριας Rachel Crandal για την έλλειψη αναγνώρισης των τρανς ανθρώπων, αλλά και στον αντίποδα της άλλης Διεθνούς Ημέρας, που τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Νοεμβρίου, της Διεθνούς Ημέρας Τρανς Μνήμης που τιμώνται τα τρανς πρόσωπα που δολοφονήθηκαν σε όλο τον κόσμο στον βωμό του παράλογου μίσους και της τρανσφοβίας, ως αναγκαιότητα να τιμηθούν οι ζωές, ο ενσώματος αγώνας και να ενδυναμωθεί η ορατότητα των τρανς ανθρώπων, γιατί οι ζωές των τρανς έχουν σημασία, όπως και κάθε ανθρώπου που αγωνίζεται για δικαιώματα και ελευθερίες.
Θα με ρωτήσετε: Γιατί να υπάρχει μία συγκεκριμένη ημέρα για την τρανς ορατότητα; Σε τι ωφελεί;
Τα δικαιώματα των τρανς συνανθρώπων μας, είναι ανθρώπινα δικαιώματα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται. Πάντα πρέπει να αναζητούμε αφορμές και να μιλάμε ανοικτά για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κάποιες και κάποιοι πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα αφορούν μόνο μερικές υποομάδες πληθυσμού, αυτό όμως είναι λάθος.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα μας αφορούν όλες, όλα και όλους μας. Κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Η ελευθερία του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, η ελεύθερη έκφραση ιδεών, το δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, το δικαίωμα στην αξιοπρέπεια και στην απαγόρευση της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, το δικαίωμα στην ίση μεταχείριση και στην απαγόρευση των διακρίσεων και πολλά ακόμη, αφορούν όλους τους ανθρώπους και πάντα θα πρέπει να μιλάμε για όλα αυτά, τίποτε δεν θα πρέπει να θεωρούμε αυτονόητο!
Ο π. Επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα Thomas Hammarberg, στην Έκθεση του με τίτλο «Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ταυτότητα Φύλου», πριν από 14 χρόνια, είχε γράψει πως: «Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διεμφυλικών/τρανς ατόμων σε μεγάλο βαθμό περιφρονείται, δεν δεικνύεται το ενδιαφέρον, παρ’ όλο που τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρά και συναντώνται μόνο σ’ αυτή την ομάδα. Τα διεμφυλικά άτομα αντιμετωπίζουν στο μέγιστο διακρίσεις, μισαλλοδοξία και απερίφραστη βία. Τα βασικά τους ανθρώπινα δικαιώματα καταστρατηγούνται, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη ζωή, του δικαιώματος στην φυσική τους ακεραιότητα και αξιοπρέπεια, του δικαιώματος στην υγεία».
Αυτή η φράση του π. Επιτρόπου που γράφτηκε πριν από 14-15 χρόνια, εξακολουθεί να είναι –δυστυχώς- επίκαιρη, ενώ το ότι «…τα προβλήματά τους είναι πολύ σοβαρά και συναντώνται μόνο σ’ αυτή την ομάδα», που μπορεί στα αυτιά κάποιων να ακούγεται βαρύ, μας δηλώνει ξεκάθαρα ότι τα τρανς άτομα αποτελούν την πλέον ευάλωτη ομάδα, από όλες τις κοινωνικές ομάδες.
Δυστυχώς, αποτελεί μία πραγματικότητα πως παρότι οι κοινωνίες μας έχουν προχωρήσει και έχουν γίνει βήματα προς τον δρόμο της πραγματικής ισότητας, τα τρανς πρόσωπα στην Ελλάδα του 2025, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα στερεοτύπων, προκαταλήψεων, παρενοχλήσεων, διακρίσεων και βίας, καθώς και περιορισμένη πρόσβαση στην εργασία, στην κοινωνική πρόνοια, στην ασφάλιση, στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στην επαγγελματική κατάρτιση, ενώ έρχονται αντιμέτωπα και με τη ρητορική μίσους τόσο στην ιδιωτική και όσο και στη δημόσια σφαίρα.
Σε πιο δυσμενή θέση βρίσκονται οι ακόμη πιο ευάλωτες υποομάδες όπως, οι τρανς συνάνθρωποι μας μεγαλύτερης ηλικίας που προσπαθούν να επιβιώσουν με πενιχρά επιδόματα, μιας και δεν δικαιούνται καμία σύνταξη λόγω του αποκλεισμού τους από τον εργασιακό χώρο, τα τρανς ΑμεΑ, τα τρανς άτομα που ζουν με HIV, τα τρανς πρόσωπα με προσφυγικό/μεταναστευτικό προφίλ ή αιτούντα διεθνούς προστασίας, οι τρανς συνάνθρωποι μας που ζουν σε φυλακές ή σε συνθήκες κράτησης, τα τρανς πρόσωπα που εργάζονται στο σεξ και που στην πλειοψηφία τους δεν αναγνωρίζεται η εργασία τους ως εργασία, και τα τρανς άστεγα πρόσωπα ή αυτά που ζουν υπό συνθήκες αστεγίας.
Παρόλο, που το 2017 στη χώρα μας ψηφίστηκε ο νόμος της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου (ν.4491/2017) κάνοντας το πρώτο θετικό βήμα για την αναγνώριση των τρανς προσώπων, 8 χρόνια μετά συνεχίζει να μην ανταποκρίνεται στις ανάγκες της τρανς κοινότητας και να μην ακολουθεί τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης, παρότι πέρσι τον Φεβρουάριο ψηφίστηκε η ισότητα στον πολιτικό γάμο, δεν συμπεριλήφθηκαν πλήρως σε αυτόν τα τρανς άτομα, με αποτέλεσμα οι τρανς γονείς να εξακολουθούν να μην αναγνωρίζονται ως γονείς των ήδη υπαρχόντων παιδιών τους.
Πέραν όμως αυτών, εν έτει 2025, τα τρανς άτομα στην Ελλάδα θεωρούνται ακόμη ως «ψυχικά διαταραγμένα», μιας και ακόμη η χώρα μας δεν έχει ενσωματώσει τον αναθεωρημένο ταξινομητικό κατάλογο ICD-11 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος δόθηκε στη δημοσιότητα από το 2028, και από τον οποίο έχουν αφαιρεθεί όλες οι διαγνώσεις που αφορούσαν τις τρανς ταυτότητες από το κεφάλαιο των ψυχικών διαταραχών. Αυτό πέραν του στίγματος, οδηγεί και σε μία σειρά διακρίσεων και αποκλεισμών σε πάρα πολλούς τομείς, όπως της υγείας, αλλά και της εργασίας.
Επιπλέον, τα τρανς άτομα εξακολουθούν να πέφτουν συχνά θύματα επιθέσεων και εγκλημάτων μίσους. Σταθερά τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με τις καταγραφές του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής βίας, τα ποσοστά ρατσιστικών περιστατικών και διακρίσεων κατά τρανς προσώπων, παραμένουν υψηλά, και ξεπερνούν το 20% των συνολικών καταγεγραμμένων περιστατικών.
«Είναι επαναστατική για κάθε τρανς άνθρωπο, η επιλογή να είναι ορατός σε έναν κόσμο που δε μας θέλει να υπάρχουμε», είχε πει κάποτε η τρανς συγγραφέας, ακτιβίστρια Lavern Cox. Αυτή η φράση συμπυκνώνει την απάντηση στο ερώτημα «γιατί να υπάρχει μία συγκεκριμένη ημέρα για την τρανς ορατότητα».
Οι τρανς συνάνθρωποι μας, δεν ξεκινούν από την ίδια αφετηρία με όλους τους άλλους ανθρώπους. Παρόλα αυτά, έχουν τις ίδιες ανησυχίες, τις ίδιες αγωνίες για το αύριο, τις ίδιες ανάγκες συναισθηματικές, κοινωνικές, προσωπικές, με κάθε άνθρωπο. Η διαφορετικότητα και η ποικιλομορφία είναι πλούτος, και όχι πρόβλημα. Είναι η δύναμη μας και θα πρέπει όλοι οι άνθρωποι (και οι τρανς συνάνθρωποι μας), να έχουμε τις ίδιες ευκαιρίες και ισότιμη μεταχείριση.
