Το 44% των εφήβων με αυτισμό περνούν απαρατήρητοι – Τι δείχνει ο εγκέφαλός τους και γιατί μας αφορά όλους

Σε έναν κόσμο που συχνά επιβραβεύει τη συμμόρφωση και τη «φυσιολογικότητα», πολλοί άνθρωποι με νευροαναπτυξιακές διαφορές, όπως ο αυτισμός, μαθαίνουν –ή νιώθουν πως πρέπει– να κρύβονται. Να φορούν μια «μάσκα» κοινωνικής προσαρμογής για να γίνουν αποδεκτοί, να ταιριάξουν, να μη νιώθουν «έξω από τα νερά τους». Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως masking, δεν είναι καινούργιο – αλλά για πρώτη φορά, η επιστήμη μάς δείχνει τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο των εφήβων που ζουν αυτή τη συνθήκη.

Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports, αποκαλύπτει πως σχεδόν ένας στους δύο εφήβους με αυτισμό (44%) περνά απαρατήρητος στο σχολικό περιβάλλον. Όχι επειδή δεν είναι αυτιστικοί, αλλά επειδή έχουν μάθει να «κρύβονται» τόσο καλά, που ούτε οι δάσκαλοι τους το αντιλαμβάνονται. Όμως το τίμημα αυτής της αόρατης προσαρμογής είναι βαρύ.

Η μελέτη που δίνει «φωνή» στον αόρατο αυτισμό

Η ερευνητική ομάδα του Ινστιτούτου Αυτισμού στο Πανεπιστήμιο Drexel, με επικεφαλής τον Dr. Matthew Lerner, μελέτησε εφήβους που πληρούσαν τα διαγνωστικά κριτήρια αυτισμού, αλλά δεν είχαν χαρακτηριστεί ποτέ ως αυτιστικοί από τους εκπαιδευτικούς τους. Η διαφοροποίηση αυτή επέτρεψε στους επιστήμονες να ορίσουν τι σημαίνει να «περνάς απαρατήρητος»: να συμπεριφέρεσαι τυπικά στο σχολείο, ενώ στο σπίτι και στις κλινικές αξιολογήσεις παρουσιάζεις αυτιστικά χαρακτηριστικά.

Χρησιμοποιώντας ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ), οι ερευνητές κατέγραψαν τη νευρολογική δραστηριότητα των συμμετεχόντων, αποκαλύπτοντας δύο εντυπωσιακά ευρήματα:

• Οι έφηβοι αυτοί ανταποκρίνονταν ταχύτερα σε πρόσωπα, υποδηλώνοντας ότι ο εγκέφαλός τους είναι σε διαρκή επαγρύπνηση για κοινωνικά ερεθίσματα.
• Παράλληλα, εμφάνιζαν χαμηλότερη συναισθηματική ανταπόκριση σε εκφράσεις προσώπου, όπως η θλίψη ή η αμηχανία, δείχνοντας ίσως μια στρατηγική συναισθηματικής αποστασιοποίησης.

Η μάσκα που κουράζει – όχι που προστατεύει

Τα ευρήματα αυτά δεν αποκαλύπτουν απλώς μια κρυφή πτυχή του αυτισμού. Φέρνουν στο φως μια αλήθεια που πολλοί ζουν καθημερινά: η προσαρμογή δεν είναι αποδοχή. Το να φαίνεται κάποιος «φυσιολογικός» δεν σημαίνει ότι δεν δυσκολεύεται – και σίγουρα δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται υποστήριξη.

Το masking, η συνεχής προσπάθεια να διαβάζει κανείς τα κοινωνικά σήματα και να συμπεριφέρεται με τρόπο που θεωρείται αποδεκτός, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική εξάντληση, άγχος, κατάθλιψη και burnout. Και αυτή η εσωτερική μάχη, όσο «αόρατη» κι αν είναι, είναι απολύτως υπαρκτή.

Για μια κοινωνία που βλέπει πίσω από τη «μάσκα»

Αυτό που κάνει τη συγκεκριμένη μελέτη τόσο σημαντική είναι ότι για πρώτη φορά παρέχει αντικειμενικά νευροφυσιολογικά δεδομένα που αποδεικνύουν πως το να «κρύβεις» τον αυτισμό έχει συνέπειες. Κι αυτό αφορά όλους μας: τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους επαγγελματίες υγείας, αλλά και την ευρύτερη κοινωνία.

Γιατί το γεγονός ότι κάποιος μοιάζει να μην έχει ανάγκες, δεν σημαίνει ότι δεν έχει. Και η ένταξη δεν είναι να προσπαθεί κάποιος να χωρέσει – είναι να ανοίγουμε τον χώρο ώστε να ανήκουν όλοι.

Όπως σημειώνει ο Dr. Lerner: «Ελπίζουμε τα ευρήματά μας να οδηγήσουν στον καλύτερο εντοπισμό αυτών των εφήβων και στη δημιουργία υποστηρικτικών πλαισίων, ώστε να μη χρειάζεται να κρύβονται πίσω από μια μάσκα για να είναι αποδεκτοί».

Ας δούμε τον αυτισμό – ακόμα κι όταν δεν φαίνεται. Για να μη μένει κανείς μόνος του στην προσπάθεια να ταιριάξει.